arrival of monsoon भारतीय हवामान विभागाचे प्रमुख हवामानशास्त्रज्ञ माणिकराव खुळे यांनी यंदाच्या मान्सूनबाबत प्रथम अंदाज व्यक्त केला आहे. त्यानुसार, अल निनोचा प्रभाव मे अखेरपर्यंत कमी होण्याची शक्यता असून, जून-जुलैमध्ये तटस्थ अवस्थेत राहण्याची शक्यता आहे.
तर ऑगस्ट-सप्टेंबरमध्ये ला निना परिस्थितीचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो. याशिवाय, पॉझिटिव्ह आयओडी मुळेही यंदाच्या मान्सूनला आधार मिळण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे देशात सरासरीपेक्षा जास्त पावसाची अपेक्षा आहे. तसेच महाराष्ट्रात अतिवृष्टीमुळे नुकसान होण्याचीही शक्यता खुळे यांनी वर्तवली आहे.
मान्सूनच्या आगमनाची तारीख निश्चित करताना विविध घटकांचा विचार
सरासरीनुसार, मान्सून 1 जूनला केरळमध्ये दाखल होतो. तर 10 जूनला मुंबईत आगमन करतो. मात्र, मान्सूनचा आगमन कालावधी खालील सहा वातावरणीय घटकांच्या निरीक्षणावर अवलंबून असतो:
हे पण वाचा:
पुढील दोन दिवस राज्यात मुसळधार पाऊस; या भागात ऑरेंज तर कुठं यलो अलर्ट जारी Maharashtra Rain
- बंगालच्या उपसागरात, बांगलादेश, इंडोनेशिया दरम्यानचा साधारण 10 किमी उंचीवरील वाऱ्याचा वाह.
- पश्चिम प्रशांत महासागरावरील हवेचा दाब.
- मलेशिया, थायलंडच्या पश्चिम किनारपट्टीवरील 1 ते 1.5 किमी उंचीवरील वाऱ्याचा वाह.
- दक्षिण चीन समुद्रातून रात्रीच्या वेळी बाहेर पडणारी दीर्घ लहरी उष्णता ऊर्जा.
- दक्षिण भारतातील चार राज्यांमधील पूर्व मोसमी पावसाचे वर्तन.
- पश्चिम भारतातील पहाटेचे किमान तापमान.
या सर्व घटकांचे निरीक्षण करून मान्सूनच्या आगमनाची तारीख निश्चित केली जाते. त्यामुळे केरळमधील आगमनानंतरही मुंबईसाठी ही तारीख बदलू शकते.
अल निनो आणि ला निना परिस्थितीचा मान्सूनवर परिणाम
माणिकराव खुळे यांनी अल निनो आणि ला निना परिस्थितीचा मान्सूनवर होणाऱ्या परिणामाचा उल्लेख केला आहे. अल निनो म्हणजे प्रशांत महासागरातील उत्तर भागात उष्णतेचा वाढलेला प्रभाव, तर ला निना ही अल निनोच्या विरुद्ध दिशेने घडणारी घटना होय. अल निनोमुळे महाराष्ट्रासह अनेक भागांत कमी पाऊस पडतो, तर ला निनामुळे जास्त पाऊस येण्याची शक्यता असते.
पॉझिटिव्ह आयओडीचा मान्सूनवर होणारा परिणाम
पॉझिटिव्ह आयओडी म्हणजे दिल्ली ऊर्जा निर्देशांक (IOD) चा सकारात्मक मूल्य होय. हिंद महासागरातील तापमानातील फरकामुळे हा निर्देशांक निर्माण होतो. जेव्हा हिंद महासागराच्या पश्चिम भागातील तापमान पूर्व भागापेक्षा कमी असते, तेव्हा पॉझिटिव्ह आयओडी निर्माण होतो. अशावेळी भारतात मान्सूनचे प्रमाण वाढते.
खुळे यांच्या म्हणण्यानुसार, यंदा पॉझिटिव्ह आयओडीमुळे देशात सरासरीपेक्षा जास्त पावसाची शक्यता आहे. तसेच महाराष्ट्रात अतिवृष्टीमुळे नुकसानीची भीतीही त्यांनी व्यक्त केली आहे.
मान्सूनच्या आगमनासाठी अनेक घटकांचे निरीक्षण महत्त्वाचे असल्याने, त्याची अचूक तारीख अगोदरच ठरवणे कठीण आहे. परंतु हवामान विभागाचे तज्ञ हे सर्व घटक लक्षात घेऊन मान्सूनचा कालावधी व प्रमाण जाहीर करतात. त्यामुळे शेतकरी आणि इतर व्यावसायिकांना त्याची तयारी करता येते. मान्सूनच्या यशस्वी अंदाजासाठी अशा तज्ञांची मदत अत्यावश्यक आहे.
