old pension scheme पेन्शन योजना ही कोणत्याही कर्मचाऱ्याच्या आयुष्यातील एक महत्त्वाची बाब असते. भारतामध्ये, गेल्या काही दशकांमध्ये पेन्शन व्यवस्थेत मोठे बदल झाले आहेत. या लेखात आपण जुनी पेन्शन योजना आणि नवीन पेन्शन प्रणाली यांच्यातील फरक समजून घेऊया.
जुनी पेन्शन योजना: सुरक्षितता आणि निश्चितता
जुनी पेन्शन योजना, जी 2004 पूर्वी अस्तित्वात होती, ही एक परिभाषित लाभ योजना होती. या योजनेची ठळक वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे आहेत:
हे पण वाचा:
या राशन कार्ड धारकांना मिळणार दरमहा 9000 रुपये महिना हेच नागरिक असणार पात्र ration card holder 9000
- निश्चित लाभ: सेवानिवृत्त कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या सेवा कालावधी आणि अंतिम वेतनावर आधारित एक निश्चित रक्कम मिळत असे.
- आर्थिक सुरक्षा: पेन्शनची रक्कम पूर्वनिर्धारित असल्याने, सेवानिवृत्तांना त्यांच्या उत्तरार्धात आर्थिक स्थिरता मिळत असे.
- योगदान पद्धत: कर्मचारी आणि नियोक्ते दोघेही पेन्शन फंडात योगदान देत असत. हे योगदान पेन्शन फंड व्यवस्थापकांकडून गुंतवले जात असे.
- सरकारी जबाबदारी: या योजनेंतर्गत, सरकार पेन्शन देण्यास पूर्णपणे जबाबदार होते, ज्यामुळे कर्मचाऱ्यांना दीर्घकालीन आर्थिक सुरक्षा मिळत असे.
नवीन पेन्शन प्रणाली: लवचिकता आणि व्यक्तिगत नियंत्रण
2004 मध्ये भारत सरकारने नवीन पेन्शन प्रणाली (NPS) सुरू केली. ही योजना जुन्या पेन्शन योजनेपेक्षा खूपच वेगळी आहे:
- परिभाषित योगदान: NPS मध्ये, लाभ निश्चित नसतात. त्याऐवजी, कर्मचाऱ्यांचे भविष्य पेन्शन फंडाच्या कामगिरीवर अवलंबून असते.
- व्यक्तिगत खाते: प्रत्येक कर्मचाऱ्याला एक वैयक्तिक पेन्शन खाते दिले जाते, ज्यामध्ये त्यांचे आणि नियोक्त्याचे योगदान जमा होते.
- गुंतवणूक पर्याय: NPS कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या पेन्शन फंडाच्या गुंतवणुकीबद्दल निर्णय घेण्याची संधी देते, ज्यामुळे संभाव्य उच्च परतावा मिळू शकतो.
- पोर्टेबिलिटी: नोकरी बदलल्यास, कर्मचारी त्यांचे NPS खाते नव्या नियोक्त्याकडे हस्तांतरित करू शकतात.
- आंशिक विड्रॉल: सेवानिवृत्तीच्या वेळी, कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या संचित रकमेचा काही भाग एकरकमी काढण्याची परवानगी आहे.
दोन्ही योजनांमधील प्रमुख फरक
- लाभांची निश्चितता: जुनी योजना निश्चित लाभ देते, तर NPS मध्ये लाभ बाजाराच्या कामगिरीवर अवलंबून असतात.
- सरकारी जबाबदारी: जुन्या योजनेत सरकारवर मोठी आर्थिक जबाबदारी होती, तर NPS मध्ये ही जबाबदारी कमी झाली आहे.
- गुंतवणूक नियंत्रण: NPS कर्मचाऱ्यांना अधिक नियंत्रण देते, परंतु त्यासोबत जोखीमही वाढते.
- लवचिकता: NPS अधिक लवचिक आहे, विशेषत: नोकरी बदलताना.
जुनी पेन्शन योजना आणि नवीन पेन्शन प्रणाली या दोन्हींचे फायदे आणि तोटे आहेत. जुनी योजना अधिक सुरक्षितता देते, तर NPS अधिक लवचिकता आणि संभाव्य उच्च परतावा देते. प्रत्येक कर्मचाऱ्याने त्यांच्या व्यक्तिगत परिस्थिती आणि जोखीम सहनशीलतेनुसार योग्य निवड करणे महत्त्वाचे आहे.
सरकारने या बदलांद्वारे दीर्घकालीन आर्थिक स्थिरता आणि कर्मचाऱ्यांच्या गरजा यांच्यात समतोल साधण्याचा प्रयत्न केला आहे. भविष्यात, या योजनांमध्ये आणखी सुधारणा होण्याची शक्यता आहे, जेणेकरून त्या अधिकाधिक कर्मचाऱ्यांच्या गरजा पूर्ण करू शकतील.
