paid crop insurance भारतीय शेतीक्षेत्रात एक महत्त्वपूर्ण बदल घडत आहे. 2016 पासून सुरू असलेल्या प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेत (पीएमएफबीवाय) महत्त्वपूर्ण सुधारणा करण्यात आल्या आहेत.
या नवीन बदलांमुळे शेतकऱ्यांना अधिक सुरक्षितता आणि आर्थिक स्थिरता मिळणार आहे. आज आपण या योजनेतील नवीन बदल, त्याचे फायदे आणि शेतकऱ्यांसाठी असलेल्या संधींबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
नवीन ‘सर्वसमावेशक पीक विमा’ योजना:
महाराष्ट्र सरकारने पुढील तीन वर्षांसाठी ‘सर्वसमावेशक पीक विमा’ योजना सुरू केली आहे. या योजनेअंतर्गत, शेतकरी आता केवळ 1 रुपयात विमा पॉलिसीसाठी अर्ज करू शकतात. ही योजना कर्जदार आणि बिगर कर्जदार शेतकऱ्यांसाठी ऐच्छिक आहे. विशेष म्हणजे, भाडेतत्त्वावर शेती करणारे शेतकरीही या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात.
विमा हप्त्यातील बदल:
यापूर्वी, शेतकऱ्यांना खरीप हंगामासाठी विम्याच्या रकमेच्या 2%, रब्बी हंगामासाठी 1.5% आणि दोन्ही हंगामातील नगदी पिकांसाठी 5% विमा रक्कम भरावी लागत होती. ही रक्कम साधारणपणे 700 ते 2000 रुपये प्रति हेक्टर असायची. आता मात्र, शेतकऱ्यांना फक्त 1 रुपया भरून या योजनेत सहभागी होता येणार आहे. उर्वरित रक्कम राज्य सरकार भरणार आहे.
नुकसान भरपाई: सप्टेंबर आणि ऑक्टोबर 2023 मध्ये झालेल्या अतिवृष्टी आणि गारपीटीमुळे नुकसान झालेल्या शेतकऱ्यांसाठी विशेष तरतूद करण्यात आली आहे. सुमारे 1.2 लाख शेतकऱ्यांना प्रति हेक्टर 18,900 रुपये नुकसान भरपाई दिली जाणार आहे. ही रक्कम तीन हेक्टरपर्यंत मर्यादित असेल. याकरिता राज्यपाल प्रतिसाद निधी आणि राज्य सरकारच्या निधीतून 1200 कोटी रुपयांचा निधी मंजूर करण्यात आला आहे.
लाभार्थी यादी तपासण्याची प्रक्रिया:
- प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जा.
- मुख्यपृष्ठावरील ‘नोंदणी’ पर्यायावर क्लिक करा.
- स्टेकहोल्डरशी संबंधित माहिती निवडा.
- तुमची श्रेणी आणि वापरकर्ता श्रेणी निवडा.
- ‘Create’ पर्यायावर क्लिक करून लॉगिन आयडी आणि पासवर्ड तयार करा.
- आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा आणि अर्जातील सर्व माहिती भरा.
- यशस्वी नोंदणीनंतर तुम्ही विम्यासाठी पात्र ठराल.
योजनेचे प्रमुख फायदे:
- आर्थिक सुरक्षितता: ही योजना शेतकऱ्यांना नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणाऱ्या नुकसानापासून आर्थिक संरक्षण देते.
- सुलभ प्रक्रिया: PMFBY चे लाभ मिळवण्याची प्रक्रिया सोपी आणि सुटसुटीत आहे.
- व्यापक संरक्षण: ही योजना विविध प्रकारच्या नैसर्गिक आपत्तींपासून संरक्षण देते.
- तांत्रिक नवीनता: नवीन तंत्रज्ञान आणि संशोधनाचा वापर करून शेतकऱ्यांना अधिक चांगली सेवा दिली जात आहे.
- विश्वासार्ह पेमेंट प्रणाली: PMFBY अंतर्गत पेमेंट प्रक्रिया सुरळीत आणि सुरक्षित आहे.
शेतकऱ्यांसाठी नवीन संधी:
- कमी खर्चात संरक्षण: 1 रुपयात विमा संरक्षण मिळवण्याची ही अनोखी संधी शेतकऱ्यांना मिळत आहे.
- व्यापक समावेश: कर्जदार, बिगर कर्जदार आणि भाडेतत्त्वावरील शेतकऱ्यांना या योजनेत सामील होण्याची संधी आहे.
- मोठी नुकसान भरपाई: नैसर्गिक आपत्तींमुळे झालेल्या नुकसानीसाठी लक्षणीय रक्कम (18,900 रुपये प्रति हेक्टर) मिळण्याची संधी.
- डिजिटल सुविधा: ऑनलाइन नोंदणी आणि लाभार्थी यादी तपासण्याची सुविधा शेतकऱ्यांना उपलब्ध आहे.
आव्हाने आणि पुढील वाटचाल: या योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसमोर काही आव्हानेही आहेत:
- जागरूकता वाढवणे: ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांपर्यंत या योजनेची माहिती पोहोचवणे महत्त्वाचे आहे.
- तांत्रिक साक्षरता: डिजिटल नोंदणी प्रक्रियेसाठी शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण देणे आवश्यक आहे.
- वेळेवर नुकसान भरपाई: नैसर्गिक आपत्तीनंतर लवकरात लवकर नुकसान भरपाई देण्याची व्यवस्था करणे गरजेचे आहे.
- डेटा व्यवस्थापन: शेतकऱ्यांची माहिती आणि पीक नुकसानीचे अचूक मूल्यांकन करण्यासाठी प्रभावी डेटा व्यवस्थापन प्रणाली विकसित करणे आवश्यक आहे.
प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेतील हे नवीन बदल भारतीय शेतीक्षेत्रासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. केवळ 1 रुपयात विमा संरक्षण, व्यापक समावेश आणि मोठी नुकसान भरपाई या गोष्टी शेतकऱ्यांना मोठी आर्थिक सुरक्षितता देतील.