get loan waiver सरकारने नुकतीच शेतकऱ्यांना कर्जमाफी देण्याचा निर्णय घेतला आहे. या निर्णयामुळे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांमध्येही कर्जमाफीबद्दल आशा निर्माण झाली आहे. कृषी प्रश्नांवर काम करणाऱ्या संघटनांनी महाराष्ट्र सरकारने तेलंगणाप्रमाणे शेतकऱ्यांना कर्जमाफी द्यावी अशी मागणी केली आहे.
शेतकऱ्यांच्या समस्या सोडवण्यासाठी कर्जमाफी हा एक महत्त्वाचा उपाय मानला जातो. मात्र, याचा दीर्घकालीन परिणाम काय असेल याबद्दल तज्ज्ञांमध्ये मतभेद आहेत. काही तज्ज्ञांच्या मते कर्जमाफीमुळे शेतकऱ्यांना तात्पुरता दिलासा मिळेल, परंतु त्यांच्या मूलभूत समस्या सुटणार नाहीत.
२. विरोधी पक्षांची भूमिका
विरोधी पक्षांनी या मुद्द्यावर सरकारला घेरण्याचा प्रयत्न केला आहे. काँग्रेसने राज्यपाल रमेश बैस यांची भेट घेऊन त्यांच्याकडे कर्जमाफीची मागणी केली आहे. राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या शरद पवार गटाच्या नेत्या सुप्रिया सुळे यांनी सरकारवर जोरदार टीका केली आहे. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, सरकारने एकाच वेळी उद्योगपतींचे १० लाख कोटी रुपयांचे कर्ज माफ केले, मात्र एकाही शेतकऱ्याचे कर्ज माफ केले नाही.
विरोधी पक्षांच्या या भूमिकेमुळे सरकारवर कर्जमाफीचा निर्णय घेण्याचा दबाव वाढला आहे. त्यामुळे सरकारला लवकरच या विषयावर स्पष्ट भूमिका घ्यावी लागेल असे दिसते.
३. सत्ताधारी पक्षाची प्रतिक्रिया
सत्ताधारी पक्षाकडून अद्याप कर्जमाफीबाबत स्पष्ट भूमिका मांडली गेलेली नाही. मात्र, काही नेत्यांच्या विधानांवरून सरकार या विषयाचा गांभीर्याने विचार करत असल्याचे दिसते. छत्रपती संभाजीनगर जिल्हा मध्यवर्ती सहकारी बँकेच्या विशेष सर्वसाधारण सभेत या विषयावर चर्चा झाली.
यावेळी छत्रपती संभाजीनगरचे खासदार संदिपान भुमरे यांनी महत्त्वाचे विधान केले. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, राज्य सरकार 3 लाख रुपयांपर्यंतचे थकीत कर्ज माफ करण्याचा विचार करत आहे.
याशिवाय, राज्याचे पणन मंत्री अब्दुल सत्तार यांनीही कर्जमाफीबाबत भाष्य केले आहे. त्यांच्या विधानावरून सरकार या विषयावर सकारात्मक विचार करत असल्याचे संकेत मिळतात.
४. शेतकऱ्यांच्या अपेक्षा
महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना कर्जमाफीची गरज का आहे, हे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. गेल्या काही वर्षांत अनियमित पाऊस, नैसर्गिक आपत्ती, किटकनाशकांचे वाढते दर आणि शेतमालाला मिळणारे अपुरे भाव यामुळे शेतकरी आर्थिक संकटात सापडला आहे. अनेक शेतकऱ्यांना बँकांकडून कर्ज घ्यावे लागले आहे आणि त्यांना ते फेडणे कठीण जात आहे.
शेतकऱ्यांच्या दृष्टीने कर्जमाफी हा त्यांच्या आर्थिक समस्यांवरील एक तात्पुरता उपाय आहे. मात्र, त्यासोबतच त्यांना शेतीसाठी आधुनिक तंत्रज्ञान, सिंचनाच्या सुविधा, शेतमालाला योग्य भाव अशा दीर्घकालीन उपायांचीही अपेक्षा आहे.
५. कर्जमाफीचे संभाव्य परिणाम
कर्जमाफीचा निर्णय झाल्यास त्याचे अनेक परिणाम होऊ शकतात. सकारात्मक बाजूने पाहता, शेतकऱ्यांना तात्पुरता दिलासा मिळेल आणि त्यांना पुन्हा उभे राहण्याची संधी मिळेल. मात्र, नकारात्मक बाजूने विचार केल्यास, यामुळे राज्याच्या तिजोरीवर मोठा भार पडू शकतो. शिवाय, कर्जमाफीमुळे कर्ज परतफेडीच्या संस्कृतीवर विपरीत परिणाम होऊ शकतो.
तज्ज्ञांच्या मते, कर्जमाफीऐवजी शेतकऱ्यांना दीर्घकालीन मदत देणे अधिक फायदेशीर ठरेल. उदाहरणार्थ, शेतीसाठी पायाभूत सुविधांमध्ये गुंतवणूक करणे, शेतमालाला योग्य भाव मिळवून देणे, शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण देणे इत्यादी उपायांवर भर दिला जाऊ शकतो.
महाराष्ट्रातील शेतकरी कर्जमाफीची चर्चा आता जोरात सुरू झाली आहे. विरोधी पक्षांकडून सरकारवर दबाव वाढत असून सत्ताधारी पक्षही या विषयावर गांभीर्याने विचार करत असल्याचे दिसते.
मात्र, कर्जमाफी हा केवळ तात्पुरता उपाय असून शेतकऱ्यांच्या दीर्घकालीन समस्या सोडवण्यासाठी अधिक ठोस उपायांची गरज आहे. सरकारने कर्जमाफीसोबतच शेतीक्षेत्राच्या विकासासाठी दीर्घकालीन धोरणे आखली तरच शेतकऱ्यांना खरा दिलासा मिळू शकेल.